
Τα τελευταία χρόνια μπορούν να χαρακτηριστούν ως μια περίοδος κρίσεων και πολέμων που επιδρούν αποσταθεροποιητικά σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και τη Γάζα, ο ανταγωνισμός μεταξύ Δύσης και Ανατολής, τα πραξικοπήματα και οι κοινωνικές αναταραχές σε χώρες του παγκόσμιου νότου, αλλά και δύσκολη οικονομική συγκυρία συγκροτούν ένα εύφλεκτο και ασταθές διεθνές περιβάλλον ασφαλείας. Η Ελλάδα και η Τουρκία συνέβαλλαν μέχρι πρότινος και αυτές σε αυτό το παζλ προκλήσεων, σίγουρα χωρίς την ευθύνη της Αθήνας. Ειδικότερα, μετά τον Μάρτιο του 2018 και μέχρι και τις αρχές του 2023, η Τουρκία ξεδίπλωσε ολόκληρη τη βεντάλια των διεκδικήσεων της με συνεχείς απειλές κατά της ελληνικής κυριαρχίας.
Ενώ η ένταση είχε κορυφωθεί και ο φόβος για στρατιωτική εμπλοκή μεταξύ των δύο χωρών ήταν υπαρκτός, αν και απίθανος, ο φονικός και καταστροφικός σεισμός στην περιοχή του Καχραμανμάρας στις 6 Φεβρουαρίου 2023 και η «διπλωματία των σεισμών» έδωσε στις δύο χώρες το μομέντουμ για να επιχειρήσουν μια σχετική επανεκκίνηση των διμερών σχέσεων τους. Η ανάγκη του προέδρου Ερντογάν να εξασφαλίσει οικονομικούς πόρους για την αποκατάσταση των σεισμόπληκτών περιοχών από τη Δύση, έδωσε το κίνητρο στην Άγκυρα να ρίξει τους τόνους με την Ελλάδα και να αφαιρέσει με αυτό τον τρόπο ένα από τα πολλά αγκάθια στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, αν και οι καταστροφικοί σεισμοί περισσότερο επιτάχυναν τις εξελίξεις. Υπό την έννοια ότι η Άγκυρα είχε ήδη συνειδητοποιήσει τα επίχειρα της επιλογής αυτοπεριθωριοποίησης από τις περιφερειακές διεργασίες στην Ανατολική Μεσόγειο.
Τη χρονιά που μας πέρασε η τουρκική εξωτερική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο εκτυλίχθηκε σε 2 φάσεις. Την πρώτη φάση της αποκλιμάκωσης των σχέσεων με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Ελλάδα, και στη συνέχεια την φάση της εξομάλυνσης των σχέσεων, μπροστά και στον ορατό κίνδυνο αποκλεισμού της Άγκυρας από τις ενεργειακές και γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο.
Μεταξύ του Ιουλίου και του Δεκεμβρίου του 2023, λαμβάνουν χώρα τρεις συναντήσεις μεταξύ του Έλληνα Πρωθυπουργού και του Τούρκου Προέδρου σε καλό κλίμα. Οι συμφωνίες θετικής ατζέντας που υπογράφτηκαν την 7η Δεκεμβρίου επισφραγίζουν την πρώτη ήρεμη χρονιά στις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας από το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016 και έπειτα.
Το 2024 θα είναι μια χρονιά στοίχημα για να διατηρηθεί η αποκλιμάκωση και να παγιωθεί η εξομάλυνση στις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας, με σκοπό να προχωρήσει μια ουσιαστική βελτίωση των σχέσεων που θα ξεπερνά τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν μπορεί να συμβεί κάτι το 2024 που θα κλονίσει και θα διαταράξει την εύθραυστή αποκλιμάκωση στις διμερείς σχέσεις των δύο χωρών.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι παρά την αλλαγή στη ρητορική της Άγκυρας το 2023, η Τουρκία δεν έχει εγκαταλείψει τη μαξιμαλιστική και αναθεωρητική πολιτική της κατά της Ελλάδας. Οι διμερείς σχέσεις δεν είναι σε φάση επίλυσης των διαφορών, αλλά σε φάση διαχείρισης. Αντίστοιχο είναι το παράδειγμα της αποκλιμάκωσης και εξομάλυνσης των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ, η οποία όσο γρήγορα επετεύχθη τόσο γρήγορα αποδομήθηκε με τον πόλεμο στη Γάζα.
Καθοριστικής σημασίας ζήτημα για το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων το 2024 θα είναι και η Κύπρος για την οποία οι τουρκικές προκλήσεις και η επιθετικότητα της Άγκυρας δεν έχουν σταματήσει, αλλά τουναντίον κλιμακώθηκαν το 2023. Όσο η Άγκυρα επιμένει στη διχοτόμηση της νήσου και στις προβοκάτσιες στο πεδίο, αλλά και την παραβίαση ψηφισμάτων του ΟΗΕ (Αμμόχωστος, Πύλα), η βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων παραμένει επισφαλής.
Το ευμετάβλητο περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον δίνουν την ευκαιρία στην Ελλάδα να εκμεταλλευτεί τη γεωγραφική και γεωπολιτική της θέση για να αυξήσει την επιρροή της και να θωρακίσει τα συμφέροντα της. Η επιστροφή στην Βαλκανική Χερσόνησο, αλλά και η συνεχιζόμενη παρουσία της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο μπορούν να λειτουργήσουν καταλυτικά στην παγίωση της εικόνας της χώρας μας ως ενός πολύτιμου, αξιόπιστου και σημαίνοντος παράγοντας στην περιοχή. Ειδικότερα στον τομέα της ενέργειας, με τις κατάλληλες προϋποθέσεις και με τον σωστό σχεδιασμό, η Ελλάδα έχει όλα τα εχέγγυα για να επιτύχει τον μακροπρόθεσμο στόχο της να αναδειχθεί σε έναν ενεργειακό κόμβο και σημείο αναφοράς στην Ανατολική Μεσόγειο.
Κωνσταντίνος Φίλης, Professor and Director of the Institute of Global Affairs, American College of Greece: “Ελλάδα 2024: Ένα έτος προκλήσεων και ευκαιριών” | Date: 05/03/2024 © Energizing Greece Magazine | 3rd Edition March 2024 |