Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός οίνου παγκοσμίως. Μεταξύ του 2014 και του 2018, η μέση ετήσια παραγωγή ανήλθε σε 167 εκατομμύρια εκατόλιτρα. Αντιπροσωπεύει το 45 % των αμπελουργικών ζωνών του πλανήτη, το 65 % της παραγωγής, το 60 % της παγκόσμιας κατανάλωσης και το 70 % των εξαγωγών.
Από την πρώτη κοινή οργάνωση των αγορών (ΚΟΑ) το 1962, η αγορά οίνου έχει αναπτυχθεί σημαντικά. Η τελευταία μεταρρύθμιση του αμπελοοινικού τομέα, η οποία θεσπίστηκε το 2008, αναθεωρήθηκε και συμπεριλήφθηκε στην ενιαία ΚΟΑ του 2013, προέβλεπε τους ακόλουθους τρεις στόχους:
- να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο η ανταγωνιστικότητα των οινοπαραγωγών στην ΕΕ – να ενισχυθεί η φήμη των ευρωπαϊκών οίνων και να ανακτηθεί μερίδιο της αγοράς τόσο εντός όσο και εκτός ΕΕ·
- να γίνουν απλούστεροι, σαφέστεροι και πιο αποτελεσματικοί οι κανόνες διαχείρισης της αγοράς – να επιτευχθεί καλύτερη ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης·
- να διατηρηθούν οι καλύτερες παραδόσεις της ευρωπαϊκής αμπελουργίας και να ενισχυθεί ο κοινωνικός και περιβαλλοντικός της ρόλος στις αγροτικές περιοχές.
Πέραν από τους γενικούς στόχους του κανονιστικού πλαισίου της ΕΕ για εναρμόνιση, εξορθολογισμό και απλούστευση της νομοθεσίας, το 2015 το καθεστώς δικαιωμάτων φύτευσης αντικαταστάθηκε από ένα καθεστώς αδειοδότησης αμπελοφυτεύσεων για την περίοδο από το 2016 έως το 2030, επιτρέποντας στους ανταγωνιστικούς παραγωγούς να αυξήσουν την παραγωγή τους εντός ορισμένων ορίων.
Μεταρρυθμίσεις της αγοράς οίνου της ΕΕ
Η οργάνωση της αγοράς οίνου της ΕΕ παρείχε, αρχικά, πολύ μεγάλη ελευθερία, χωρίς περιορισμούς στις φυτεύσεις και με ελάχιστα μέσα ρύθμισης της αγοράς, με στόχο την αντιμετώπιση των ετήσιων διακυμάνσεων της παραγωγής. Αργότερα, η ελευθερία σχετικά με τις φυτεύσεις περιορίστηκε, και συνδυάστηκε με τις σχεδόν εγγυημένες πωλήσεις, οδηγώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο σε σημαντικό διαρθρωτικό πλεόνασμα.
- 2013 – Η μεταρρύθμιση που ενέκρινε η ΕΕ αποσκοπούσε στην εναρμόνιση, στον εξορθολογισμό και στην απλούστευση των διατάξεων της ΚΓΠ που είχαν εγκριθεί στο πλαίσιο προηγούμενων μεταρρυθμίσεων
- 2008 – Η μεταρρύθμιση που ενέκρινε η ΕΕ περιλάμβανε στόχους για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την ενίσχυση της φήμης των οίνων της ΕΕ, την απλούστευση των κανόνων διαχείρισης της αγοράς και τη διατήρηση των καλύτερων παραδόσεων της αμπελουργίας της ΕΕ, καθώς και την ενίσχυση του κοινωνικού και περιβαλλοντικού ρόλου της στις αγροτικές περιοχές
- 1999 – Η μεταρρύθμιση ενίσχυσε τον στόχο της επίτευξης καλύτερης ισορροπίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, καθώς βοήθησε τους παραγωγούς να ευθυγραμμίσουν την παραγωγή με μια αγορά που απαιτούσε υψηλότερη ποιότητα, και βελτίωσε την ανταγωνιστικότητα μακροπρόθεσμα – δεδομένου, ιδίως, του αυξημένου παγκόσμιου ανταγωνισμού μετά τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη διεθνών εμπορικών συμφωνιών – μέσω της χρηματοδότησης της αναδιάρθρωσης μεγάλου τμήματος των υφιστάμενων αμπελώνων.
- Δεκαετία του 1980 – Προς το τέλος της δεκαετίας του 1980, τα οικονομικά κίνητρα για την εγκατάλειψη αμπελώνων ενισχύθηκαν, με στόχο τη μείωση της παραγωγής
- 1976-78 – Η οργάνωση της αγοράς έγινε πολύ παρεμβατική, με την απαγόρευση φύτευσης και την υποχρέωση απόσταξης του πλεονάσματος.
- 1962 – Η πρώτη κοινή οργάνωση των αγορών (ΚΟΑ)
Προγράμματα στήριξης του αμπελοοινικού τομέα
Τα προγράμματα στήριξης του αμπελοοινικού τομέα που θεσπίστηκαν στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της ΚΟΑ οίνου του 2008 αρχικά περιλάμβαναν 13 μέτρα. Με τη μεταρρύθμιση της ΚΟΑ του 2013 σταμάτησε η στήριξη για την απόσταξη πόσιμης αλκοόλης, την απόσταξη κρίσης και τον εμπλουτισμό με τη χρήση συμπυκνωμένου γλεύκους.
Προς αντιστάθμιση, θεσπίστηκε ως νέο μέτρο η καινοτομία στον αμπελοοινικό τομέα, με στόχο την ανάπτυξη νέων προϊόντων, επεξεργασιών και τεχνολογιών όσον αφορά τα αμπελοοινικά προϊόντα. Επιπλέον, επεκτάθηκαν τα μέτρα προώθησης στις χώρες της ΕΕ, με σκοπό την ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με την υπεύθυνη κατανάλωση οίνου και τα συστήματα της ΕΕ που καλύπτουν τις ονομασίες προέλευσης και τις γεωγραφικές ενδείξεις.
Επίσης, η αναδιάρθρωση και μετατροπή αμπελώνων επεκτάθηκε ώστε να συμπεριλαμβάνει και την αναφύτευση αμπελώνων, όταν είναι αναγκαία μετά από υποχρεωτική εκρίζωση για υγειονομικούς ή φυτοϋγειονομικούς λόγους.
Σήμερα, οι οινοπαραγωγοί χώρες της ΕΕ μπορούν να προσφέρουν στήριξη για τα ακόλουθα μέτρα:
- προώθηση σε χώρες εκτός ΕΕ,
- ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με την υπεύθυνη κατανάλωση και τα συστήματα ποιότητας της ΕΕ,
- αναδιάρθρωση και μετατροπή αμπελώνων, συμπεριλαμβανομένης της αναφύτευσης για υγειονομικούς ή φυτοϋγειονομικούς λόγους,
- πρώιμη συγκομιδή,
- ταμεία αλληλοβοήθειας,
- ασφάλιση της συγκομιδής,
- επενδύσεις σε επιχειρήσεις,
- καινοτομία για την ανάπτυξη νέων προϊόντων, επεξεργασιών και τεχνολογιών,
- απόσταξη υποπροϊόντων.
Οι ετήσιες πιστώσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ καθορίζονται ανά χώρα της ΕΕ, λαμβανομένης υπόψη της μεταφοράς ορισμένων χωρών της ΕΕ στο καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης.
| 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014-16 | Από το 2017 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Βουλγαρία | 16 | 21 | 22 | 27 | 27 | 27 | 27 |
| Τσεχία | 3 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Γερμανία | 23 | 31 | 32 | 39 | 39 | 39 | 39 |
| Ελλάδα | 14 | 19 | 20 | 24 | 24 | 24 | 24 |
| Ισπανία | 214 | 284 | 279 | 358 | 353 | 210 | 210 |
| Γαλλία | 172 | 227 | 224 | 284 | 280 | 281 | 281 |
| Κροατία | 12 | 11 | |||||
| Ιταλία | 238 | 298 | 294 | 341 | 337 | 337 | 337 |
| Κύπρος | 3 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Λιθουανία | 0,03 | 0,04 | 0,05 | 0,05 | 0,05 | 0,05 | 0,05 |
| Λουξεμβούργο | 0,3 | 0,5 | 0,5 | 0,6 | 0,6 | ||
| Ουγγαρία | 17 | 23 | 24 | 29 | 29 | 29 | 29 |
| Μάλτα | 0,2 | 0,3 | 0,3 | 0,4 | 0,4 | ||
| Αυστρία | 8 | 11 | 11 | 14 | 14 | 14 | 14 |
| Πορτογαλία | 38 | 52 | 53 | 66 | 65 | 65 | 65 |
| Ρουμανία | 42 | 42 | 42 | 42 | 42 | 48 | 48 |
| Σλοβενία | 4 | 5 | 5 | 6 | 6 | 6 | 6 |
| Σλοβακία | 3 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| Ηνωμένο Βασίλειο | 0,2 | 0,2 | 0,2 | 0,3 | 0,3 |
