Από το 2012, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) διαπίστωσε ότι οι φυσικές καταστροφές αυξάνονται σε συχνότητα και ένταση λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Πολλές καταστροφές, όπως πλημμύρες, καταιγίδες, κατολισθήσεις και ξηρασίες δεν είναι πλέον καθαρά φυσικές, αλλά είναι οι πιο δραματικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που προκαλούνται από την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Ο κόσμος είναι τώρα 1,2 βαθμούς Κελσίου θερμότερος από ό,τι στην προβιομηχανική εποχή. Με τον ΟΗΕ να υπολογίζει ότι οι τρέχουσες δεσμεύσεις για τον έλεγχο των εκπομπών θα οδηγήσουν σε θερμότερο κόσμο κατά 2,7 βαθμούς έως το 2100, η συχνότητα και η ένταση τέτοιων καταστροφών αναμένεται να αυξηθούν.
Υπάρχουν δύο είδη «φυσικών» καταστροφών – γρήγορες και αργές. Οι γρήγορες καταστροφές περιλαμβάνουν καταιγίδες, πλημμύρες, κατολισθήσεις και καύσωνες και έχουν ξαφνικές και εμφανείς επιπτώσεις. Με αργές καταστροφές όπως ξηρασίες, αυξήσεις της αλατότητας του νερού και του εδάφους και τις απώλειες των καλλιεργειών, οι επιπτώσεις μπορεί να αργήσουν να εμφανιστούν, αλλά μπορεί να είναι πολύ σοβαρές.
Επίσης μεγάλες είναι οι επιπτώσεις από καταστροφές που επέρχονται από τους κυκλώνες, οι οποίοι είναι πιο ισχυροί από ποτέ λόγω της κλιματικής αλλαγής, με μεγάλη ένταση ως «φυσικές» καταστροφές που έχουν γίνει πιο πιθανές και πιο σοβαρές από την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.
Τα τελευταία χρόνια, οι κυκλώνες έχουν ξαφνικά πάρει ένταση όταν κινούνται πάνω από τη θάλασσα. Οι επιστήμονες το αποδίδουν στην υψηλότερη από πριν από την θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας, αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. Αυτό σημαίνει ότι περισσότερο νερό εξατμίζεται και απορροφάται στη δίνη της καταιγίδας, καθιστώντας τον κυκλώνα πιο καταστροφικό.
Και στην Ελλάδα αξιοσημείωτη είναι η συχνότητα εμφάνισης των βαρομετρικών συστημάτων με τροπικά χαρακτηριστικά που επηρέασαν τη χώρα μας με καταστροφικά αποτελέσματα. Ειδικά την τελευταία δεκαετία οι επιπτώσεις από καταιγίδες, αλλά πυρκαγιές έχουν προκαλέσει ανυπολόγιστες καταστροφές.
Το 2020, επιστήμονες στο Ινδικό Ινστιτούτο Τροπικής Μετεωρολογίας προέβλεψαν ότι η κλιματική αλλαγή θα έκανε τον μουσώνα της Νότιας Ασίας πιο ασταθή από πριν. Αυτό επιβεβαιώθηκε μέσα σε ένα χρόνο: υπήρξαν πολλές ημέρες χωρίς βροχή κατά τη διάρκεια του μουσώνα Ιουνίου-Σεπτεμβρίου 2021, που σημειώθηκαν από περιόδους έντονων βροχοπτώσεων στις πεδιάδες και εκρήξεις σύννεφων στα Ιμαλάια. Το αποτέλεσμα ήταν ένας κύκλος ξηρασιών και πλημμυρών σε γρήγορη διαδοχή, μερικές φορές ακόμη και στην ίδια περιοχή.
Παρόμοια συμβάντα παρατηρούμε όλο και περισσότερο σε παγκόσμια κλίμακα με διαδοχικές εναλλαγές της θερμοκρασίας, με τις βροχές να εναλλάσσονται από τους καύσωνες, την πτώση της θερμοκρασίας από την ξαφνική υψηλή άνοδο, με αποτέλεσμα να υπάρχει ατμοσφαιρική ένταση που οδηγεί σε φυσικές καταστροφές με σοβαρές επιπτώσεις.
Μερικές δε φορές οι επιπτώσεις επιδεινώνονται όχι μόνο από την κλιματική αλλαγή, αλλά και από τα κακώς σχεδιασμένα μέτρα ελέγχου π.χ. των πλημμυρών, όπως φράγματα και αναχώματα ή των πυρκαγιών, όπως αντιπυρικές ζώνες, προηγμένα μέσα πυρόσβεσης και εν γένει έγκαιρης ειδοποίησης.
Επιπλέον, οι δασικές πυρκαγιές προσθέτουν επίσης στην υπερθέρμανση του πλανήτη με δύο τρόπους. Τα καμένα δάση απελευθερώνουν διοξείδιο του άνθρακα – το κύριο αέριο του θερμοκηπίου που θερμαίνει την ατμόσφαιρα της Γης. Στη συνέχεια, τα δέντρα που έχουν καεί δεν είναι πλέον διαθέσιμα για να τραβήξουν το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα μέσω της φωτοσύνθεσης, που σημαίνει ότι οι δασικές πυρκαγιές μπορούν να καταστρέψουν έναν από τους πιο πολύτιμους καταβόθρες άνθρακα.
Είναι δεδομένο ότι η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει την ξηρασία. Το 2021, μέχρι τα τέλη Ιουνίου, η Κεντρική Ασία υπέστη τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 13 ετών. Έκτοτε η κατάσταση έχει εκτονωθεί, αλλά η απειλή παραμένει – στην Κεντρική Ασία και σε όλο τον κόσμο.
Η Monique Barbut, πρώην επικεφαλής της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης, δήλωσε ότι οι παράνομοι μετανάστες στην Ευρώπη από την Αφρική και τη Μέση Ανατολή είναι θύματα της ξηρασίας. Κατά τη διάρκεια της θητείας (2013-2019) της η Barbut, συνεργάστηκε επίσης με τις χώρες Μέρη για τη δημιουργία της 3Sintiative που προωθεί τη βιωσιμότητα, τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην Αφρική, καθώς και την Πρωτοβουλία Ξηρασίας που εργάζεται για την οικοδόμηση της ανθεκτικότητας των κοινοτήτων και των οικοσυστημάτων σε μελλοντικές ξηρασίες.
Διεθνώς υπάρχουν αρκετές αντίστοιχες πρωτοβουλίες οι οποίες συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής περιβαλλοντικά, κοινωνικά, οικονομικά με στόχο την ανθεκτικότητα των περιοχών με βάση τις φυσικές καταστροφές που υφίστανται ανάλογα την γεωγραφική τους θέση. Αυτή είναι όμως μια συνεχής προσπάθεια που απαιτεί τεχνογνωσία, χρηματοδοτήσεις και προϋπολογισμούς εστιασμένους στις ανάγκες της κάθε περιοχής.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε όλο τον κόσμο συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν να αποτρέψουν καταστροφές που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. το καλύτερο που μπορούν να κάνουν είναι να τα καταφέρουν και να προετοιμαστούν για αυτές. Διάφοροι τρόποι για να γίνει αυτό έχουν προταθεί από ειδικούς στο Γραφείο του ΟΗΕ για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών και μερικοί έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία. Για παράδειγμα, οι προειδοποιήσεις για τον καύσωνα γίνονται ρουτίνα στη Νότια Ασία. Παραδείγματα στα Ιμαλάια περιλαμβάνουν συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για πλημμύρες. Οι θάνατοι από κυκλώνες έχουν μειωθεί δραστικά χάρη στους μετεωρολόγους που είναι πλέον σε θέση να προβλέπουν ίχνη καταιγίδας με υψηλό βαθμό ακρίβειας. Όμως υπάρχει επείγουσα ανάγκη δημιουργίας συστημάτων προειδοποίησης για κατολισθήσεις και δασικές πυρκαγιές.
Την τελευταία δεκαετία ένας νέος ακαδημαϊκός κλάδος έχει καθιερωθεί: η επιστήμη της απόδοσης. Οι επιστήμονες εξετάζουν τώρα συγκεκριμένες καταστροφές για να προσδιορίσουν τη σχέση με την κλιματική αλλαγή. Ο κλάδος έχει σημειώσει τόσο γρήγορη πρόοδο που δύο από τους πρωτοπόρους του βρίσκονται στη λίστα του περιοδικού Time με τους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο το 2021. Η τελευταία έκθεση της IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) που αποτελεί το όργανο των Ηνωμένων Εθνών για την αξιολόγηση της επιστήμης που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή, αναφέρει αρκετές μελέτες που αποδίδουν άμεση σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των καταστροφών.
Μία από τις πρώτες μελέτες απόδοσης ήταν ο καύσωνας του Μαΐου 2015 στις ινδικές πολιτείες Άντρα Πραντές και Τελανγκάνα, όταν πέθαναν περίπου 2.500 άνθρωποι. Μετά τη μελέτη, οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι η κλιματική αλλαγή είχε κάνει έναν παρόμοιο καύσωνα 10 φορές πιο πιθανό από πριν.
Μια νέα έκθεση από το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών (UNDRR-United Nations Office for Disaster Risk Reduction) και τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO-World Meteorological Organization) διαπιστώνει ότι η Αφρική έχει διπλασιάσει την ποιότητα της κάλυψης των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης, αλλά εξακολουθεί να πέφτει κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Λιγότερες από τις μισές λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες και μόνο το 40% των αναπτυσσόμενων μικρών νησιωτικών κρατών διαθέτουν σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης πολλαπλών κινδύνων. Στα αραβικά κράτη, οι γνώσεις κινδύνου για την υποστήριξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης βρέθηκε ότι είναι ιδιαίτερα χαμηλές.
Η έκθεση, η Παγκόσμια Κατάσταση Συστημάτων Έγκαιρης Προειδοποίησης Πολλαπλών Κινδύνων για το 2023, αναλύει τα πιο πρόσφατα δεδομένα ενός έτους από την Πρωτοβουλία Έγκαιρης Προειδοποίησης για Όλους, η οποία στοχεύει να καλύψει όλους παντού μέχρι το 2027.
Ξεκίνησε στο COP28 από τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες σε εκδήλωση υψηλού επιπέδου στην οποία συμμετείχαν υπουργοί και ενδιαφερόμενοι φορείς. Η έκθεση αποκαλύπτει ότι 101 χώρες ανέφεραν ότι διαθέτουν σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, μια αύξηση κατά έξι χώρες σε σύγκριση με πέρυσι και αντιπροσωπεύει διπλασιασμό της κάλυψης από το 2015.
«Αυτό που παρέχουμε στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Early Warnings for All μπορεί να προστατεύσει και να σώσει τις ευάλωτες κοινότητες από τις χειρότερες επιπτώσεις. Αυτός είναι ένας φιλόδοξος στόχος – αλλά είναι επίσης εφικτός», δήλωσε ο Αντόνιο Γκουτέρες, Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών.
Ο Γενικός Γραμματέας ζήτησε διπλασιασμό της ταχύτητας και της κλίμακας υποστήριξης στις χώρες το 2024. «Για να το κάνουμε πραγματικότητα, χρειαζόμαστε όλα τα χέρια στο κατάστρωμα να κωπηλατούν προς την ίδια κατεύθυνση – να συνεργαζόμαστε και να συνεργαζόμαστε με τρόπο που δεν έχουμε έγινε πριν.”
Η χρηματοδότηση θα επιταχύνει την ταχύτερη πρόοδο και θα στηριχθεί στα θεμέλια που έχουν ήδη τεθεί από την έναρξη της πρωτοβουλίας, συμπεριλαμβανομένης της κοινής δέσμευσης όλων των μεγάλων Πολυμερών Τραπεζών Ανάπτυξης και του Πράσινου Ταμείου για το Κλίμα για την κλιμάκωση των επενδύσεων για συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης. Η εστίαση τώρα είναι στην κλιμάκωση της υποστήριξης σε περισσότερες χώρες και στην εξασφάλιση της χρηματοδότησης για την παροχή έγκαιρων προειδοποιήσεων για όλους τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Ο κ. Γκουτέρες εξέφρασε την ενθάρρυνση για την πρόοδο στη χρηματοδότηση, συμπεριλαμβανομένων των νέων διμερών συνεισφορών και της ευθυγράμμισης με τις υπάρχουσες επενδύσεις.
«Όλες οι μεγάλες πολυμερείς τράπεζες ανάπτυξης, τα παγκόσμια ταμεία για το κλίμα και οι βασικοί μηχανισμοί χρηματοδότησης έχουν συγχωνευθεί γύρω από την πρωτοβουλία Early Warnings for All. Αυτές οι δεσμεύσεις είναι ουσιαστικές και ανεκτίμητες», είπε ο κ. Γκουτέρες.
Τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης έχουν αποδειχθεί ότι είναι μια οικονομικά αποδοτική και αξιόπιστη λύση για την προστασία των ζωών και των μέσων διαβίωσης από φυσικούς κινδύνους όπως πλημμύρες, καύσωνες, καταιγίδες και τσουνάμι. Η Έκθεση Παγκόσμιας Κατάστασης (2022) αποκαλύπτει ότι οι χώρες με ουσιαστική έως ολοκληρωμένη κάλυψη έγκαιρων προειδοποιήσεων έχουν οκτώ φορές χαμηλότερη θνησιμότητα από καταστροφές από τις χώρες με περιορισμένη κάλυψη. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Επιτροπή για την Προσαρμογή, η ειδοποίηση μόλις 24 ωρών για ένα επικίνδυνο συμβάν μπορεί να μειώσει τη ζημιά κατά 30%.
Η Παγκόσμια κινητοποίηση, η αλλαγή στον τρόπο παρακολούθησης και επαγρύπνησης, τα συστήματα προειδοποίησης και προστασίας, καταδεικνύουν την ανάγκη για αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών με λύσεις που απαιτούν σχεδιασμό και ενέργειες με προηγμένα μοντέλα και συστήματα για την αποτελεσματική εφαρμογή των μέτρων προστασίας Η πρόοδος είναι ενθαρρυντική, αλλά δεν πρέπει να εφησυχάζουμε. Καθώς ο αριθμός των ανθρώπων που επλήγησαν από καταστροφές από το 2015 έχει αυξηθεί κατά 80% και ο μισός κόσμος εξακολουθεί να μην έχει πρόσβαση σε έγκαιρες προειδοποιήσεις, είναι επιτακτική ανάγκη να ληφθούν μέτρα τώρα για να σωθούν ζωές, μέσα διαβίωσης και περιουσιακά στοιχεία.
Κωνσταντίνος Μουτζούρης, Περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου, Πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΝΠΕ για την Κλιματική Αλλαγή και την Πολιτική Προστασία : “Αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής” | Date: 03/02/2024 © Energizing Greece Magazine | 3rd Edition March 2024 |
