Η επαγγελματική ασφάλεια & υγεία στην εποχή του ψηφιακού μετασχηματισμού προϋποθέτει ηθική & ανθρωποκεντρική προσέγγιση
Οι προκλήσεις της νέας εποχής, δικαίως αναφερόμενη ως η εποχή της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, οδηγεί σε νέες μεταβολές στον τρόπο λειτουργίας του εργασιακού περιβάλλοντος.
Η πρόβλεψη και διαχείριση των αλλαγών στο νέο κόσμο της εργασίας που επιφέρουν η πράσινη, η ψηφιακή και η δημογραφική μετάβαση, τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα, η ρομποτοποίηση, η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, η αυξημένη διάδοση της τηλεργασίας, οι τεχνολογικές εξελίξεις, η ψηφιοποίηση και η εντατικοποίηση της εργασίας οφείλουν να έχουν ως πρωταγωνιστή τον άνθρωπο και να οδηγήσουν με ορθή πολιτική διαχείριση στην πρωτοβουλία να διασφαλιστούν ποιοτικές συνθήκες εργασίας και εκσυγχρονισμός των κανόνων της Ε.Ε. για την προάσπιση της ασφάλειας, την πρόληψη της ρύπανσης των υδάτων και του περιβάλλοντος, καθώς και την προαγωγή και προστασία της υγείας των εργαζομένων.
Οι προκλήσεις και οι κίνδυνοι των νέων αναδυόμενων μορφών τεχνολογίας είναι υπαρκτοί και οι επιπτώσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού στην επαγγελματική ασφάλεια και υγεία χρήζουν ετοιμότητα, εξειδίκευση, άμεση ολιστική στρατηγική προσέγγιση, με μέτρα, λύσεις και καλές πρακτικές που να διασφαλίζουν ότι οι εργαζόμενοι παραμένουν πάντα στο επίκεντρο, προστατευμένοι, ψυχοκοινωνικά ισορροπημένοι, ασφαλείς και υγιείς.
Οι ψηφιακές τεχνολογίες αλλάζουν τον τρόπο, τον τόπο και το χρόνο εργασίας ανασχεδιάζοντας την αγορά εργασίας.
Τα συστήματα που βασίζονται στην ΤΝ και τα προηγμένα ρομπότ μεταβάλλουν τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζεται και εκτελείται η ανθρώπινη εργασία.
Η εργασία σε ψηφιακές πλατφόρμες, η προηγμένη ρομποτική και τεχνητή νοημοσύνη, η εξ αποστάσεως εργασία, τα έξυπνα ψηφιακά συστήματα, η διαχείριση εργαζομένων μέσω της τεχνητής νοημοσύνης δίνουν τη δυνατότητα στους εργαζομένους να μην εκτίθενται και να απασχολούνται σε επικίνδυνα περιβάλλοντα και καθήκοντα και να διαχειρίζονται καλύτερα τον φόρτο εργασίας.
Η νέα τεχνολογία απαιτεί υψηλά όρια ταχύτητας εργασίας, ρυθμού εργασίας.
Ο φόρτος εργασίας, η κακή οργάνωση εργασίας, η πίεση χρόνου εργασίας, τα ακανόνιστα ωράρια, οι μακροσκελείς βάρδιες, η κοινωνική απομόνωση και η φτωχή επικοινωνία εξακολουθούν να αποτελούν πρωταρχική ανησυχία για τους εργαζόμενους και την κοινωνία, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την ευημερία, την απόδοση και την ικανοποίηση από την εργασία τους.
Αναγκαία είναι η αναγνώριση κινδύνων σε πραγματικό χρόνο, η διαχείριση της απαιτητικής φύσης των καθηκόντων των εργαζομένων και η ανάγκη για βελτιώσεις στη διαχείριση του φόρτου εργασίας, στην οργάνωση χρόνου εργασίας, ο οποίος αυξάνεται διαρκώς λόγω των κανονισμών.
Επιτακτική και η πρόληψη ή μείωση βλαπτικών μεταβολών εργαζομένων και η εξισορρόπηση ανάμεσα σε μια “εργασιακή κουλτούρα που είναι πάντα ενεργή” (“an always on culture”) αξιοποιώντας το “Δικαίωμα αποσύνδεσης (Right to disconnect”), προκειμένου να επικρατεί ισορροπία οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής. Όπου έχουν θεσπιστεί πολιτικές για το δικαίωμα αποσύνδεσης, τα δεδομένα δείχνουν ότι έχουν θετική επίδραση στην ισορροπία επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, στην υγεία και την ευημερία και στη συνολική εργασιακή ικανοποίηση.
Τα αυτοματοποιημένα συστήματα μπορούν να εκτελούν τις πολύ επικίνδυνες-υψηλού ρίσκου ή μη δημιουργικές επαναλαμβανόμενες εργασίες που συνδέονται με παραδοσιακούς και αναδυόμενους κινδύνους για την ΕΑΥ και να αφήνουν τα λιγότερο επικίνδυνα καθήκοντα και τις παραγωγικές, ή ακόμα και τις δημιουργικές εργασίες στους εργαζόμενους.
Επιπρόσθετα μια νέα μορφή εργασίας κερδίζει έδαφος, η «εξ αποστάσεως εργασία» η οποία νοείται ως οποιοδήποτε καθεστώς εργασίας που περιλαμβάνει τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών που επιτρέπουν στον εργαζόμενο να εργάζεται από το σπίτι ή γενικότερα εκτός των εγκαταστάσεων του εργοδότη ή σε σταθερό τόπο εργασίας και προσδίδει νέες ευκαιρίες και δυνατότητες.
Για παράδειγμα, η εκμετάλλευση των Ελληνικών νησιών, τα οποία θα μπορούσαν να μπουν στον διεθνή χάρτη των προορισμών εξ αποστάσεως εργασίας και να προσφέρουν μια νέα προοπτική ποιοτικότερης καθημερινότητας ενός εργαζομένου. Τα νησιά μπορούν να προβάλλονται ως ένα “έξυπνο” ψηφιακό νησί και ολοκληρωμένος προορισμός προσέλκυσης εξ αποστάσεως εργαζομένων ανά τον κόσμο. Επιπροσθέτως, η απασχόληση σε ψηφιακές πλατφόρμες δημιουργεί ευκαιρίες απασχόλησης σε περιθωριοποιημένες ομάδες ατόμων που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές, σε άτομα με αναπηρίες, ευπαθείς ομάδες εργαζομένων ή σε μειονεκτούντα άτομα.
Τα Έξυπνα ψηφιακά συστήματα περιλαμβάνουν και νέα συστήματα παρακολούθησης για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, που έχουν σκοπό την παρακολούθηση και την αναβάθμιση της ΕΑΥ. «π.χ. οι εφαρμογές έξυπνων τηλεφώνων, οι συσκευές που προσαρτώνται στο σώμα, οι κινητές κάμερες παρακολούθησης ή τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη (drones), τα έξυπνα γυαλιά, οι εφαρμογές που βασίζονται στις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών και ο έξυπνος εξοπλισμός ατομικής προστασίας, αναπτύσσονται με σκοπό την παρακολούθηση και την αναβάθμιση της ΕΑΥ.
Η ψηφιακή τεχνολογία επιτρέπει τη μέτρηση παραγόντων κινδύνου όπως το θόρυβο, χημικές ουσίες, σκόνη, αέρια στο εργασιακό περιβάλλον με στόχο τη μείωση έκθεσης σε επικίνδυνες διαδικασίες. Τα συστήματα αυτά μπορούν επίσης να χρησιμοποιούνται π.χ. για να παρακολουθείται η φυσιολογία ή η ψυχική κατάσταση των εργαζομένων, όπως π.χ. τα επίπεδα άγχους, η κόπωση, η πνευματική διαύγεια και οι καρδιακοί παλμοί, η αρτηριακή πίεση, η στάση και η κίνηση του σώματος, καθώς και για να παρακολουθείται το στίγμα των εργαζομένων σε επικίνδυνα περιβάλλοντα, να δίνονται οδηγίες στους εργαζομένους ή να ειδοποιούνται οι προϊστάμενοι των εργαζομένων ή ακόμα και οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης», λαμβάνοντας υπόψιν πάντα την προστασία της ιδιωτικής ζωής, θέματα ιδιοκτησίας, την αποδοτικότητα και την τυποποίηση, με στόχο την προσέγγιση οράματος για μηδενικά θανατηφόρα και εργατικά ατυχήματα.
Από την άλλη μεριά, οι προκλήσεις και οι κίνδυνοι που αναδύονται, σε νομικό, ρυθμιστικό και ηθικό επίπεδο, καθώς και σε επίπεδο ιδιωτικής ζωής, θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν και να αντιμετωπιστούν. Το σύστημα ακριβείας και η αξιοπιστία θα πρέπει να χαρακτηρίζει τα εξελιγμένα συστήματα διάγνωσης και υποστήριξης των ανθρώπινων αποφάσεων και η ανθρώπινη επίβλεψη είναι αναγκαία καθώς εντός των συστημάτων μπορούν να προκύψουν σφάλματα, αστοχίες ή ασυνέπειες. Αναγκαία είναι και η διερεύνηση της αλληλεπίδρασης αυτών των συστημάτων με τους εργαζόμενους, όπως π.χ. η απρόβλεπτη πρόσκρουση των ρομποτικών μηχανημάτων σε εμπόδια, η υπέρμετρη χρήση αυτών των μηχανημάτων κ.ο.κ., τα οποία θίγουν παράλληλα ψυχοκοινωνικές και οργανωτικές πτυχές της εργασίας.
Οι νέες μορφές διοίκησης εργαζομένων-μηχανισμοί διοίκησης των εργαζομένων που χρησιμοποιούν την ΤΝ περιλαμβάνουν νέες ευκαιρίες, νέα συστήματα και εργαλεία διοίκησης που συλλέγουν σε πραγματικό χρόνο δεδομένα για τη συμπεριφορά των εργαζομένων από διάφορες πηγές με σκοπό την ενημέρωση της διοίκησης και την τεκμηρίωση των αυτοματοποιημένων ή μη αυτοματοποιημένων αποφάσεων που βασίζονται σε αλγορίθμους ή σε πιο προηγμένες μορφές ΤΝ. Οι νέες αυτές μορφές παρακολούθησης και διοίκησης των εργαζομένων μπορεί να δημιουργήσουν ψυχοκοινωνικούς παράγοντες κινδύνου, για αυτό και είναι καίριας σημασίας η ανάπτυξη πρακτικών εργαλείων, διαδικαστικών πρωτοκόλλων ορθής λειτουργίας και θεσμών των νέων μορφών διοίκησης για την πρόληψη κινδύνων ΕΑΥ.
Η ενίσχυση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά τον αντίκτυπο των νέων ψηφιακών τεχνολογιών στην εργασία και τους χώρους εργασίας θεμελιώνεται με ειδικά συστήματα “occupational safety and health of artificial intelligence (AI) – based worker management (AIWM) systems” και στρατηγική για την ενίσχυση της εφαρμογής του χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων, προώθηση και προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών στην ΕΕ. με τη θέσπιση νέας ενωσιακής νομοθεσίας η οποία προστατεύει και προωθεί άμεσα ορισμένα βασικά δικαιώματα. Αν και η νομολογία έχει εξελιχθεί σημαντικά, ωστόσο, η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη. Τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν ανακύψει νέες προκλήσεις, όπως στους τομείς της μετανάστευσης και της ασφάλειας και, πιο πρόσφατα, στο πλαίσιο της κρίσης λόγω του COVID-19, η οποία επέφερε περιορισμούς σ’ ένα ευρύ φάσμα θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών και διεύρυνε το χάσμα της ανισότητας.
Ο πράσινος μετασχηματισμός και ο ψηφιακός μετασχηματισμός προσφέρουν νέες ευκαιρίες για να καταστούν αποτελεσματικότερα τα θεμελιώδη δικαιώματα, αλλά συνεπάγονται και προκλήσεις. Για παράδειγμα, ενώ η ψηφιακή αυτοματοποίηση συνιστά βασικό μοχλό προόδου, καθώς καθιστά εφικτή την αύξηση της αποδοτικότητας και παρέχει νέους τρόπους επεξεργασίας των πληροφοριών, μπορεί επίσης να συμβάλει στην εξάπλωση της παράνομης ρητορικής μίσους, να περιορίσει την ελευθερία έκφρασης των ανθρώπων, να αυξήσει την επιτήρηση, να οδηγήσει σε σοβαρές διακρίσεις, να βλάψει και να επιτείνει τον ευάλωτο χαρακτήρα ορισμένων ομάδων. Η αποτελεσματικότητα των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτελεί προϋπόθεση για την εκπλήρωση της δέσμευσης που έχει αναλάβει η ΕΕ να μη μείνει κανείς στο περιθώριο, για αυτό και δεν θα πρέπει να επαναπαυόμαστε στην τεχνολογία και να επικρατεί υπερβολική εξάρτηση και τα ελεγκτικά συστήματα της παραγωγικής διαδικασίας θα πρέπει να λειτουργούν με διαφάνεια και αξιοπρέπεια προς το ανθρώπινο είδος.
“Respecting the fundamental rights of our future working citizens”
Putting people at the centre of the digital transformation
Achieve Fair & just working conditions
Τα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας, αυτοματοποίησης απαιτούν τη συνεχόμενη εκπαίδευση, εκσυγχρονισμό των δεξιοτήτων των εργαζομένων, ευελιξία, προσαρμοστικότητα και αυτονομία χρόνου, τόπου και τρόπου οργάνωσης εργασίας. Οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται έχουν την ανάγκη παρακολούθησης αναδυόμενων κινδύνων (risk monitoring), εξατομίκευση θέσεων εργασίας, ρουτίνας εργασίας και σχεδιασμό υγιεινών και ασφαλών θέσεων εργασίας και χώρων εργασίας. Για να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή ισορροπία και εκμετάλλευση της τεχνολογίας, αρωγός είναι η εκπαίδευση εργαζομένων και εργοδοτών, η ανάπτυξη δεξιοτήτων και η προαγωγή ικανοτήτων. Η γενική αξιολόγηση και εκτίμηση κινδύνων και η διαχείριση της επικινδυνότητας τους από Ειδικούς επιστήμονες είναι αναγκαία στην εποχή μας, καθώς οι κίνδυνοι σχετίζονται με την πιθανή απώλεια του ελέγχου της εργασίας από τους εργαζομένους, την απανθρωποποίηση (dehumanization), τις διακρίσεις, καθώς και συνέπειες σχετικά με την έλλειψη διαφάνειας και την ασυμμετρία εξουσίας. Οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται περιλαμβάνουν παρακολούθηση κινδύνων, εξατομίκευση θέσεων εργασίας και ρουτίνας εργασίας και σχεδιασμό υγιεινών και ασφαλών θέσεων εργασίας και χώρων εργασίας με εναρμονισμένους κανόνες για την τεχνητή νοημοσύνη (AI), τη λεγόμενη πράξη τεχνητής νοημοσύνης. Η διασφάλιση ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που διατίθενται στην ευρωπαϊκή αγορά και χρησιμοποιούνται στην ΕΕ είναι ασφαλή και σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις αξίες της ΕΕ αποτελεί άμεση προτεραιότητα και στοχεύει να τονώσει τις επενδύσεις και την καινοτομία στην τεχνητή νοημοσύνη στην Ευρώπη. Η ταξινόμηση των προϊόντων τεχνικής νοημοσύνης γίνεται ανάλογα με το είδος και την ένταση του κινδύνου και ειδικότερα διακρίνονται σε χαμηλού κινδύνου, υψηλού κινδύνου και μη αποδεκτού κινδύνου. Όσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος, τόσο πιο αυστηροί θα είναι οι κανόνες. Για ορισμένες χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης, οι κίνδυνοι κρίνονται απαράδεκτοι, επομένως η χρήση κάποιων συστημάτων θα απαγορευτούν στην ΕΕ. Αυτές περιλαμβάνουν τη γνωστική συμπεριφορική χειραγώγηση, την προγνωστική αστυνόμευση, την αναγνώριση συναισθημάτων στο χώρο εργασίας και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και την κοινωνική βαθμολογία. Θα απαγορευθούν επίσης τα απομακρυσμένα βιομετρικά συστήματα ταυτοποίησης, όπως η αναγνώριση προσώπου, με ορισμένες περιορισμένες εξαιρέσεις.
Οι Ειδικοί Ιατροί Εργασίας και οι Τεχνικοί Ασφαλείας που αντιπροσωπεύουν το θεσμό Υγείας και Ασφάλειας στους χώρους εργασίας μπορούν να παίξουν επιτελικό ρόλο συστήνοντας ορθές πρακτικές, μέτρα και πολιτικές σε εταιρικό επίπεδο, δίνοντας οδηγίες για εφαρμογή και τήρηση ενός κώδικα ορθής πρακτικής & ηθικής δεοντολογίας και σχεδιασμό πρωτοκόλλων ασφαλείας, διαδικασίες αξιολόγησης και συμμόρφωσης στους χώρους εργασίας, σύσταση δημιουργίας συστημάτων διαχείρισης ποιότητας, λήψη απαραίτητων διορθωτικών μέτρων και υποχρέωσης παρακολούθησης της ροής εργασίας, αλληλεπίδρασης και εμπιστοσύνης μεταξύ εργαζομένων και μηχανών και αμοιβαίας συνεργασίας και συναίνεσης μεταξύ εργοδοσίας και εργαζομένων, με γνώμονα την προστασία της υγείας και ασφάλειας του τελικού αποδέκτη, τον άνθρωπο.
Η ψηφιακή τεχνολογία και οι ηλεκτρονικοί φορείς λήψεις αποφάσεων δεν θα πρέπει να αντικαταστήσουν τον ανθρώπινο παράγοντα και τον ανθρώπινο έλεγχο διαδικασιών διαφάνειας λειτουργίας των ψηφιακών εργαλείων. Η νέα εποχή απαιτεί ωριμότητα και αξιοποίηση κριτηρίων ενσυναίσθησης, ευαισθητοποίησης και συναισθηματικής ευφυίας με στόχο την ολιστική προσέγγιση συμπερίληψης «εργασιακής ποιότητας» στους χώρους εργασίας. Το κοινό όραμα μιας παγκόσμιας προληπτικής ορθής προσέγγισης και εκμετάλλευσης της τεχνητής νοημοσύνης στην αντιμετώπιση δυνητικών κινδύνων ενθαρρύνει την υιοθέτηση κανόνων ηθικής δεοντολογίας – ασφάλειας – αξιοπιστίας καθώς και δεοντολογικής και ανθρωποκεντρικής προσέγγισης στην τεχνολογία. Η επένδυση στην πρόληψη και η υποστήριξη του θεσμού υγείας και ασφάλειας στην εργασία είναι αναγκαία στον μεταβαλλόμενο εργασιακό κόσμο, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι νέες προκλήσεις του μέλλοντος.
Ελένη Ζορμπά, MD, PhD, Ειδικός Ιατρός Εργασίας, Μέλος της International Commission on Occupational Health (ICOH), Σύμβουλος – Εμπειρογνώμων Επιχειρήσεων & Βιομηχανιών σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας: “Ευκαιρίες, Προκλήσεις και Κίνδυνοι του εργασιακού μέλλοντος” | Date: 11/01/2024 © Energizing Greece Magazine | 3rd Edition March 2024 |
#EnergizingGreece
#BePartOfTomorrowsWorld #FollowTheLeadersOfE #GrowthEffectForGreece
#FollowThePioneers #ConnectingGreeks
#RegionsOfGreece #PrimeMinistersOfDelphi
#GreeceIsTheDestination #CreteIsTheDestination
